Coronacrisis en het effect op het gemeentefonds
De crisis als gevolg van het coronavirus leidt tot grote onzekerheid. De gemeenten zullen voor een deel worden belast met de uitvoering van de afgekondigde (nood)maatregelen. Dit is van invloed op de personele inzet en uitgaven van ondersteunende maatregelen.
Het economische effect van de coronacrisis vertaalt zich voornamelijk in een daling van het Bruto binnenlands product (Bbp). Dit is het totale inkomen dat ons land gezamenlijk verdient. Een daling van het Bbp heeft een negatieve doorwerking op de hoogte van het gemeentefonds en daarmee de middelen die Heemskerk krijgt van het Rijk.
Als gevolg van de coronacrisis moet het Rijk ook vele extra uitgaven doen om de effecten voor de economie en werkgelegenheid te dempen. Normaliter worden de extra uitgaven van het Rijk meegewogen bij het bepalen van de hoogte van het gemeentefonds. En dat leidt dan tot hogere inkomsten voor gemeenten. Vooralsnog is deze systematiek "Samen de trap op, samen de trap af" niet van toepassing op het tijdelijke en buitengewone maatregelenpakket ter bestrijding van de coronacrisis. Hoe de financiële afwikkeling van het maatregelenpakket gaat uitpakken, en welk deel voor rekening van de gemeenten gaat komen, is momenteel nog ongewis.
Maatregelen coronacrisis
Sinds de instelling van de intelligente lock-down worden gemeenten door het Rijk gevraagd om inwoners, bedrijven en instellingen verlichting te bieden daar waar het kan. Via de VNG kwamen en komen nog wekelijks nieuwe richtlijnen op diverse beleidsterreinen. Het ondersteunen van diverse doelgroepen kost gemeenten direct of op termijn zelf ook geld. Een keuze om iets wel of niet te doen vraagt om een zorgvuldige afweging van de effecten. Effecten voor zowel de doelgroep als de effecten op de gemeentefinanciën moeten zorgvuldig tegen elkaar worden afgewogen. Het college heeft inmiddels uitstel van betaling van gemeentelijke belastingen en leges mogelijk gemaakt voor ondernemers. Ook is er uit voorzorg een besluit door de raad genomen om, indien noodzakelijk, het plafond voor het aangaan van leningen met 10 miljoen te verhogen.
Gevolgen coronacrisis Sociaal domein
Als gevolg van de coronacrisis wordt landelijk een toename van de werkloosheid en dus van het aantal uitkeringen verwacht. De verwachting is dat meer mensen financieel in de problemen gaan komen. Dit zal (tijdelijk) een impact hebben op het aantal uitkeringen. Zo is in Heemskerk in maart en april op maandbasis sprake van een verdubbeling van het aantal aanvragen; in de maand mei is deze stijging weer enigszins afgevlakt. Een concrete inschatting van de gevolgen kan naar verwachting eerst gemaakt worden bij de Programmabegroting 2021-2024. Doordat de rijksbudgetten (BUIG) pas vanaf 2021 zullen meebewegen zal de gemeente naar verwachting over 2020 te maken krijgen met stijgende kosten. De verwachting is dat de crisis tevens gevolgen heeft voor het armoedebeleid.
De problemen die zelfstandige ondernemers op dit moment al ondervinden worden mede zichtbaar in het aantal aanvragen voor ondersteuning op grond van de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers (Tozo-regeling). Aanvragen konden per 6 april 2020 worden ingediend: in de daarop volgende 2 maanden zijn in Heemskerk ruim 500 aanvragen voor (inkomens)ondersteuning gedaan.
Ook op andere vlakken kunnen problemen ontstaan. Zo zal naar (landelijke) verwachting de druk op voorzieningen als Veilig Thuis als gevolg van de coronacrisis tijdelijk stijgen. Onzeker is of het Rijk gemeenten hiervoor compenseert.
De verwachting is ook dat de druk op het doelgroepenvervoer zal toenemen, doordat ouderen (die daarvoor een indicatie hebben) minder gebruik zullen gaan maken van het openbaar vervoer.
Het Rijk heeft met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) afspraken gemaakt over het bieden van financiële zekerheid en ruimte aan zorgaanbieders. Uitgangspunt is dat de afspraken gericht zijn op het voorkomen van acute liquiditeitsproblemen en het neutraliseren van de effecten van de corona-crisis voor de financiële positie van zorgaanbieders. Dit betekent voor gemeenten dat zij voor de periode van 1 maart tot 1 juni 2020 de financiering per gecontracteerde aanbieder onverminderd continueren op basis van de gemiddelde maandafzet in 2019 plus betreffende indexering per 2020. Concrete afspraken met zorgaanbieders worden in dit verband regionaal gemaakt.
Tot slot is onzeker welke gevolgen, ondanks de ondersteuning vanuit het Rijk, mogelijk zijn voor instellingen die voorzieningen bieden voor Heemskerkse inwoners (zoals sport en cultuur).